ÑANDE REKO MARÃNE’Ỹ REKÁVO

Pedro Escurra Franco.

(14)

Arapýpe. Heta mba’e jahecha arapýpe ha hetave mba’e ndajahechái, ndajarekói rupi umi tesa ojepysóva apyra’ỹ pukukue. Amo yvate heta mba’e oĩ. Ñande rekove mbyky yvy’ári. Jahecha ambuepa, iñambue rupi avei ñaneãnga. Ndaipóri mokõi tesa ha mba’ekuaa ojojoguáva. Opa mba’e oikove ha omýi, okakuaáva ha oñyñýiva, opu’ãva ha oguapýva, ohóva ha oúva, hasẽva ha opukáva, hesãiva ha hasýva, jepérõ ndajahechakuaái.  

Ñane korasõ hyapu, omba’apo tapiaite, ndopytu’úi ñande rekove pukukue. Opytu’uvovénte ñamano. Jaiporavo va’erã ñande rekoverã, ñande rekove raperã. Ikatukuaahína. Ava hekokatúva katuete opyta techapyrã. Hekokatúva oiko porãve. Mayma ava ha’e va’erã mbo’ehára. Ikorasõ añeténe, omba’apóva hendapete, py’aguapýre oguatáva, jahecháne hese mba’éichapa teko marangatu ojapo ohóvo haperã, hesakãve ohóvo, ha’ete ku oguatáva kuarahy renonderãnte, umi inimbo rendýre. Tupã rapére ojepoi.

Ohayhuporãva  hekove ohayhu mayma tekovépe. Oikove pe mborayhu rupive. Umi ñaña ha mba’evai ndoikéi hi’ãngapýre, jepérõ oñemombo hese. Umi reñotỹva térã rejapóva nde rekovépe katuete rehupytyjeýta. Anínte rejapura. Rejapórõ mba’eporã nde rupytýta mba’eporã, rejapórõ mba’evai nde rupytýta mba’evai. Ndajaikuaái araka’épa nimba’e aravópepa. Ipukúta térã mbykýta nde rekove, upéva yvateguánte oikuaa.

Heko katupyrýva oñemomombyry  umi mba’e oipota’ỹvagui, jepérõ oĩ ijapytépe. Pe heko oñemohenda yvate. Ikatu ndohupytýi heta mba’e, ha’ekatu oiko pe hi’ãngapy resape ohupytyhápe amo yvate gotyo. Heta ñe’ẽreípe ikatu ojejapi, japúpe ojehovapete. Umi mba’evai ndopytái iñakãme.

Ñande rete. Kuña ha kuimba’e rete ojojogua. Jareko temiandu ha ñamindu’u. Sapy’ánte ko’ã mba’e ñambojehe’a ojuehe. Ñaĩmba vove kuña ha kuimba’e jajohupyty ha jajojaju. Ikatuhaĝuáicha ñañomuña ha heñói mitã yvy ape ári.

Pe ñane ãngapytu  oikove jaguereko rupi temiandu oñandúva heta mba’e ko arapýpe. Ãngapytu ipojái ha oho mombyry  ñandejehegui, ñaneremiandu rupive. Ãngapytu ojapo hembiapo oĝuahẽvove chupe. Ãngapytu ome’ẽ arandu oñandu porãhaĝua arapy ha pe apyre’ỹgui oguahẽva. Oĩ ava oñemboaóva pe arapýpe avei. Heta  ava akãme nda’ijapái umi mba’eporã yvatégui  jaipo’óva.

Ãngapyresape, jahupyty porãvove, ha’ete pe ñane aĝuíva añete ykua marangatúre. Ãngapy  ykua jaruvoi ñanendive, umi mba’erei  iporã’ỹva ojaho’i chupe. Omokañy ñandehegui. ñasẽjeyhaĝua chupe heta ñañeha’ã ha jajapo va’erã umi mba’eporã poravopyrénte.

Ãngapytukatu omomýi jahecha ha jahecha’ỹva. Heta mba’e  ndajaikuaái ha heta mba’e jaikuaa. Umi mba’erireguakatu heta ára ñahendu ha ñamoñe’ẽ jaikuaa’ỹre. Iporã ñañemoarandu jahávo. Pe arandu ka’atýgui jajupi va’erã arandu mba’ekuaatýre. Ñande jajerovia ñane ñe’ẽre ha sa’i jaipuru. Ñamboykekuaamíningo ñe’ẽ guarani. Pytagua renondépekatu ñanemba’ekuaa ñamoñyñyimbaite.

Ãngapytukatu rupive ñaĝuahẽkuaa  mborayhupavẽme  ha vy’apavẽme. Péicha jave ha’ete pe arapy ohesapéva ñandepype. Jaikuaahína. Opa mba’ekuaa ava oguerekóva ndoguerekói apyra. Upeicharupínte pokatu yvatégui oguejýva ndaijapýrai ha tekokatu rupivénte ikatu jahupyty opa mba’eporã. Yvategua ha’epaitéva ndahetéi, pytu marangatu memetégui, oguerekóva ijehe pe apyre’ỹ. Ha’eha’e peha’éva. Pytũmarangatupavẽ  apytu’ũme oĩ ñande apyre’ỹ.

Umi mba’erireguakatu, jaikuaakuaa, heta mba’e ojapo porã ñanekorasõre. Péicha mba’erireguakatu mba’éva ha’e pe ñaneãngapy resaperãnte. Ndaikatúi jahecha ha japoko hese, ndaha’éi rupi mba’e. Ndaikatúi japoko mborayhu ha tekosã’ỹre. Pe ha’eñoitéva añoitégui osẽ  mbaite umi mba’e ñaikotevẽva, mbareterã ha arandurã.

Avei ñaneãnga ou ha ohojeýva apyre’ỹme ohasa rire ava retepy rupi. Ãngapytu apytu’ũ poty ñande ava ha ñande ndajahechakuaái.  Tuichamba’e pe ha’epaitéva, avei ha’e ohesapevehína pe kuarahýgui.

Arapýre opa mba’e oguereko isy ha itúva. Ñane tapỹi ha’e pe arapy, ñande rupa  ko yvora, avei yvy, ha’etéva peteĩ yvyra’ỹi ko arapýre.  Ava omano jave  ãnga osẽ  ñande retégui, oho oikove amo yvate, apyre’ỹme. Ñande apoharéndi jareko tembiapo jajapóva. Mayma ava oguejýva yvágui ogueru hendive peteĩ tembiapo ojapo va’erã ko yvy ape ári, jepérõ sapy’ánte ndajahechakuaái. Yvy ári jajúvaicha ñamopotĩ haĝua ñane ãnga. Te’ỹi ohechakuaa. Ñande ndaha’éi ko’ápegua, jahasánte ko’árupi.

Yvate yvága ha yvýpe añaretã oje’éva. Pe iñarandúva ãngapýre heñói opaichagua mba’ekuaa, ome’ẽva tekokatu.  Opaichagua mba’evaígui oguenohẽ mba’eporã jahecha’ỹva. Ndaipóri ñemondýi  nikyhyje hi’ãngare. Oguereko py’aguasu  py’aguapýre. Mba’eporãgui omyanyhẽ heko ija’ỹhaĝuáicha pype mba’evai.

Ñañeporandu va’erã ha jahechakuaáne, mba’ére oiko py’aguapýpe pe ava arandu ha umi vy’a’ỹ ha vy’apavẽ nomoambuéi chupe. Ha’eténte oguerekóva mayma ava ijehe peteĩ sa’y omombe’úva mba’eichaguápa ñande reko.

Mborayhu pya’eve ojapo arandu raperã. Iporãve ha hasyvénte ñaikundahahaĝua ñañepyrũjave jaguata ko tape tapiaite ipyahúvare. Tekoporã oipytyvõ tekokatúpe ha avei tekokatu oipytyvõ pe tekoporãme.

Ñaĩporãve arapýpe. Umi oiko porãséva oikokuaa va’erã  umi mbojojaha arapypegua ndive. Ava oheka va’erã oikohaĝua tekojojápe. Umi mba’eporãnte ome’ẽ ko mba’e. Ñañeha’ãnte  va’erã  py’aporãnte ñanemomyihaĝua.

Ñama’ẽrõ  pe arapýre ha’ete  umi kerapoty pe ñasãindýre iñasãiva. Opa mba’erei omymýi ñane korasõme. Mandu’arã. Tove toguera yvytu umi mba’ekuaagua’u ñanembotavyséva, avei omo’ãva umi mba’eporã jahekáva, omopytũmby ñandehegui umi añetegua.

Jahekáne Tupã. Mayma tape porã ñandereraha hendápe. Umi mba’erireguakatu ome’ẽ tesapyso ipuku ha ipypukúva ñaikundahahaĝua umi tapepo’i ikare’ỹva ojoguáva pe kuarahy inimbópe.

Heta ñanderapicha pe tapevaígui ndojeiséi, ndogueviséi, péicha avei umi oĩva tapeporãre ndogueviséi ha ndojeiséi.  Péicha rupínte ñanderekovépe ndaipóri hasy’ỹva. Tekokatu ñanembotuichave ha tekokatu’ỹkatu  pya’evénte ñanemoñyñýi. Hekokatúva omanoriréjepe oikove ñanendive.  Aguyje.