KÁSO ÑEMOMBE’U: KUÑA PÓRA

KÁSO ÑEMOMBE’U: KUÑA PÓRA

Ohai: David Galeano Olivera

Leer original (hacer clic) en: http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/k-so-emombe-u-ku-a-p-ra

Leer también en: http://dgaleanolivera.wordpress.com/kaso-nemombeu-kuna-pora/

        Karai Victorio Pirandello ha ita’ýra -pytagua mokõivéva- oúkuri Italia-gui ha oġuahẽ rire ñane retãme ojogapo Ypakaraípe. Tuicha ndaje upe yvy ha’ekuéra ojoguava’ekue. Henyhẽte opaichagua yvvrá­gui, upevakuére omba’apo hikuái yvyra ñekytĩ ha jehepyme’ẽme.

        Tuichaitereígui upe yvy ojoguáva, ombovókuri hikuái heta he­ndápe, péicha oñepyrũ oityraẽ peteĩ hendápe ha upégui ohasa ohóvo ambuépe. Mokõivemínte omba’apo. Sapy’apy’a omoirũjepi chupekué­ra karai González ikarretami reheve.

         Peteĩ jey ndaje, karai Pirandello ra’y opu’ãkuri ha ha’eño oho oity haġua yvyra. Upe ára, ha’e oike peteĩ tenda pyahúpe, oĩva peteĩ ysyrymi mboypýri. Oguejy hymba kavaju árigui, omosãingo vosa ogueruhápe hembi’urã, ha’e... upéi katu oiporavo yvyra oity haġua, ha ohoreíma heseve.

         Oñepyrũ ndaje, ombota ha ombota, ha upeichaháguinte ohendu máva ombotáva avei ikupépe. Ojere, omaña ha... ndohechái mba’eve. Upémarõ, oñepyrũjeýkuri ombota, ombota, ha ombota, ha vokoike ohendujey ombotáva, ko’áġa ijykére. Ojere, omañajey, ha... ndohechái mba’eve. Oñembotavyeténte ha’e; ha ombojoapyjeýnte hembiapo. Ombota. ombota ha ombotajey, ha neipamírõ ġuarã ohendujeyjeýku­ri máva ombotáva avei, áġakatu, henondépe. Upérõ jekoraka’e karai Pirandello ra’y ojesaupi, omaña henonde gotyo, ha... mba’eve ndohechái.

         Ñemondýi reheve ojupi hymba kavaju ári ha pya’épeko oipykúi hóga rape. Mba’evete nomombe’úikuri itúvape. “Añeñandu vai”, he’ínte chupe.

         Ambue ára, opu’ã ha ohojeýkuri omba’apohaġuáicha. Oġuahẽ upépe ha upeichaiténte avei oikojey hese. Irundy ára pukukue javeve oikókuri upe mba’e karai Pirandello ra’ýre, ha upeichavérõ jepe, mba’evete vera nomombe’úi itúvape.

         Upéinte niko, upe ára pohápe, oġuahẽ ndaje oúvo karai González ikarretami reheve. Upe karia’y vaicháku ojeroviavéva hese ha omombe’u chupe hembiasakue. “Oiméne niko póra mba’e, che ra’y”, he’íjekoraka’e chupe karai González.

         Oho hikuái mokõive upe tenda peve. Oguejy hikuái. Karai Gonzalez oguapy ijypypete ohenduhaġuáicha oimeraẽ mba’e. Mitãkaria’ymi katu, jepiverõguáicha, oñepyrũ ombota yvyra oity haġua. Ombota, ombota ha ombota, ha upeichaháguinte ohendu máva ombotáva ikupépe. Opóvoi ha he’i karai González-pe: “Rehendúpara’e”. “Nahá­niri. Nahendúi mba’eve”, he’íkuri karai González, ha upéi ombo­joapy: “Oiméne niko nderehe ojeroviave, upévare ndévente oñeñandu­káhina”, ha upéi he’ive: “Jagueruva’erã karai Pa’i ha ñañembo’e hese”.

          Karai Pirandello ra’y omhohováikuri kóicha: “Cherehénteramo ikatu jagueru, áġakatu che ru ndoipotamo’ãi. Ha’e niko ndogueroviái ko’ã mba’e”. Oújeko mitãkaria’y ha karai González heta oñomongeta karai Pirandello ndive, ha heta oñomongeta rire osẽkuri omonei chupekuéra.

          Ko’ẽmi rehe oúma karai Pa’i ha hendive heta tapicha tekorei ha omomba’eguasúva umi mba’e. Oñembo’ejoaite hikuái, ha opakuévo ñembo’eguasu, Pa’i ohovasa upe tenda ha ohypýi ykaraipyrépe. Henonde, mokõive ijyke ha ikupe gotyo ohovasa ha ohypýikuri; ha upeichahápe ohecha hikuái mba’éichapa peteĩ hendápe otimbo pe yvy, hendy’imi tata, ha upéi katu ogue. Oguetevoi.

         Oñemboja hikuái, ha’e... mokõi kuimba’e ndaje osẽkuri he’i upérõ: “Jajo’óna, oiméne niko Pláta Yvyguy mba’e”. Oñepyrũkuri ojo’o ha oimo’ã’ỹre ojuhu hikuái peteĩ kuña rete kanguekue. Tuicha oñe­mondýi ha’ekuéra. Karai Pa’i he’íkuri: “Jagueraháta, ha’e ... ñañotỹta Tupão korapýpe”. Ha upeichaite jekoraka’e ojapo hikuái.

         Ambue ára ko’ẽme, ohojeýkuri karai Pirandello ra’y oity haġua yvyra. Ombota, ombota, ha ombota, ha’e... oity yvyra. Mba’evéma nohenduvéi.

(Oñenohêva’ekue aranduka Jakavere Ypykuégui, David Galeano Olivera mba’e, osêvaEl Lector rupive. Rehechasevérô, ehesakutu ko’ápe: